Quyết liệt xử lý vi phạm bản quyền để công nghiệp văn hóa “cất cánh”

VHO - Trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, vi phạm bản quyền là một trong những nút thắt cản trở sự phát triển. Một thực trạng đáng báo động là Việt Nam luôn nằm trong top những quốc gia có tình trạng vi phạm bản quyền nghiêm trọng nhất.

 Nhiều phim chiếu rạp bị quay lén, phát tán trên mạng xã hội gây thiệt hại cho nhà sản xuất, chặn đà phát triển các ngành công nghiệp văn hóa

Vi phạm xảy ra ở nhiều ngành từ âm nhạc, phim ảnh cho đến thiết kế phần mềm, mỹ thuật, triển lãm, phát thanh, truyền hình…

 Nghịch lý trong phát triển công nghiệp văn hóa

Điện ảnh đang là một trong những lĩnh vực chịu thiệt hại nặng nề nhất do vi phạm bản quyền. Theo thống kê, hiện Việt Nam có khoảng 300 trang web và hơn 4.000 đường link, các kênh review, livestream... đang vô tư đăng tải, trích dẫn trái phép các bộ phim điện ảnh trong nước và quốc tế. Hiện tượng nhiều tác phẩm ăn khách vẫn đang trong thời gian công chiếu tại các cụm rạp nhưng đã bị chiếu lậu tại các trang web này là “chuyện thường ngày ở huyện”.

Hơn nữa, gần đây lại thêm nạn review phim trên mạng xã hội. Chỉ cần một video chưa đến 10 phút, toàn bộ nội dung của một bộ phim dài gần 2 tiếng đã bị tiết lộ. Nhà làm phim, đơn vị phát hành chịu thiệt hại cả về tài chính lẫn tinh thần vì khi biết hết nội dung, chẳng còn ai mặn mà bỏ tiền túi ra rạp mua vé xem phim. Tác phẩm không tạo được hiệu ứng lan tỏa thì nhà làm phim cũng rơi vào cảnh bi đát, nguy cơ thui chột sức sáng tạo là điều nhìn thấy.

Tổng Giám đốc BHD Ngô Thị Bích Hạnh kể, khi BHD phát hành phim Cô ba Sài Gòn vào năm 2017, có người đã mua vé vào xem và livestream trái phép trên mạng xã hội. Đại diện BHD sau khi phát hiện đã mời cơ quan chức năng vào cuộc xác minh và tìm ra người vi phạm. Thế nhưng họ khóc lóc xin lỗi và nói không biết đó là hành vi vi phạm pháp luật nên chỉ bị phạt hành chính 3 triệu đồng. Nghịch lý ở đây là ăn trộm xe máy vài chục triệu thì bị đi tù; còn vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, gây thiệt hại cả triệu USD thì chỉ phạt hành chính với số tiền “có như không”. Câu chuyện đau đáu nhất hiện nay của những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa chính là vấn đề bản quyền.

Không chỉ có điện ảnh, truyền hình cũng là một trong những nạn nhân của vấn nạn xâm phạm bản quyền. Theo nghiên cứu, với mỗi trận bóng đá Cúp C1 hay Ngoại hạng Anh, chỉ trong 90 phút đã có hơn 500 hành vi xâm phạm, với khoảng 90 triệu lượt xem. Để mua được bản quyền những giải đấu bóng đá lớn, con số mà nhà đài phải bỏ ra là không hề nhỏ. Nên nếu bị vi phạm, thiệt hại những đơn vị này gánh chịu cũng sẽ tăng theo cấp số nhân.

Ông Đỗ Quang Lộc, chuyên gia của Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử (Bộ TT&TT) cho hay, thủ đoạn của những đối tượng chuyên phát lậu các trận bóng đá rất tinh vi. Chúng tính toán kỹ phương án xây kênh, lập web dự phòng trong trường hợp bị cơ quan chức năng gỡ bỏ. Web này sập, web khác lập tức đi vào hoạt động. Vì nạn vi phạm bản quyền, các giải bóng đá Champions League vàEuropa League đã từng bị ngừng cung cấp tại Việt Nam. Bị cắt sóng, người thiệt nhất vẫn là khán giả. Với các đài truyền hình hay đơn vị sở hữu bản quyền, kể cả có tiền cũng sẽ gặp khó khi đàm phán mua vào những năm sau, vì không một bên nào muốn cung cấp cho quốc gia bị cho là “điểm nóng” về vi phạm bản quyền.

 Ngoài vi phạm bản quyền, các web chiếu phim lậu còn là ổ cờ bạc trực tuyến

Mong muốn có một tòa án chuyên trách về quyền sở hữu trí tuệ

Ông Lê Minh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) cho biết, Việt Nam là một trong 20 nước thường xuyên sử dụng nền tảng mạng xã hội, nền tảng số cao nhất thế giới. Nhiều người lên mạng hằng ngày, tham gia vào việc sáng tạo, sử dụng nội dung số về văn học, nghệ thuật, khoa học… Trong quá trình đó, rất nhiều tổ chức, cá nhân đã vô tình hoặc cố ý vi phạm bản quyền. Đây là thách thức đặt ra không chỉ với Việt Nam mà là chung của các quốc gia hiện nay. Vi phạm bản quyền là một trong những “nút thắt” làm chậm đà phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa. Chỉ khi làm tốt công tác bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan, chúng ta mới có thể tạo động lực cho các cá nhân, tổ chức hoạt động sáng tạo, khai thác, sử dụng tác phẩm; góp phần thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa dựa trên bản quyền trong phạm vi quốc gia và quốc tế.

Ông Lê Minh Tuấn nhấn mạnh, cần thường xuyên đẩy mạnh việc tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan trong nước và quốc tế. Đồng thời, tiếp tục nâng cao nhận thức chấp hành pháp luật về bản quyền của các nhóm đối tượng trong toàn xã hội (người sáng tạo, người khai thác, sử dụng và công chúng). Thế hệ trẻ, lực lượng thanh niên phải phát huy hơn nữa vai trò xung kích, tiên phong của mình trong công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, kiến thức pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan.

“Hơn nữa, cần tăng cường năng lực cho các cơ quan quản lý, thực thi quyền tác giả, quyền liên quan; đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin trong việc phát hiện, ngăn ngừa, xử lý các hành vi xâm phạm quyền tác giả trên môi trường kỹ thuật số; nâng cao vai trò, trách nhiệm của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian trong thực thi quyền tác giả trên môi trường kỹ thuật số”, ông Lê Minh Tuấn cho biết.

Luật sư Phan Vũ Tuấn, Trưởng Văn phòng luật sư Phan Law Vietnam nhận định, các quy định về sở hữu trí tuệ của Việt Nam khá tiến bộ, thậm chí có nhiều điểm tiến bộ hơn cả nước ngoài. Thế nhưng khi xét xử những vụ vi phạm bản quyền, chúng ta lại mất rất nhiều thời gian. Theo luật sư, nếu muốn đẩy nhanh thời gian, sẽ cần đến một tòa án chuyên xét xử các vụ án về sở hữu trí tuệ.

“Đã xuất hiện tình trạng việc xét xử một số vụ kiện liên quan đến vi phạm bản quyền quá chậm, kéo dài khiến cá nhân, doanh nghiệp nản lòng. Chẳng hạn như vụ bài thơ Gánh mẹ của nhà thơ Trương Minh Nhật, dù không quá phức tạp nhưng tòa đã mất đến 3 năm để xử. Hay như vụ phimmoi, năm 2019, K+, BHD và Hiệp hội điện ảnh Mỹ đã cùng nhau nộp đơn tố giác tội phạm đối với trang web lậu này. Tuy nhiên đã 4 năm trôi qua, vụ việc vẫn chưa được xét xử. Tính chất đặc thù của lĩnh vực sở hữu trí tuệ, yêu cầu thẩm phán phải có chuyên môn và nghiệp vụ chuyên sâu, từ đó mới có thể nâng cao chất lượng xét xử các vụ việc liên quan đến vi phạm bản quyền; xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, tránh kéo dài thời gian; bảo hộ vững chắc quyền tác giả, quyền liên quan; góp phần giúp phát triển các ngành công nghiệp văn hóa”, luật sư Phan Vũ Tuấn nói. 

ĐÌNH TOÁN